FORUM EGIPTOLOGICZNE

Sahure

Założyłem ten temat, by rozpocząć dyskusję na temat okresu amarneńskiego, który jest najciekawszym i najbardziej zagadkowym okresem w historii Egiptu. Wiem, że podobne tematy były często poruszane na starym forum, ale tutaj nie ma już ich tak wiele. Od tamtego momentu minęło już trochę czasu, więc ciekawi mnie, czy są jakieś nowe fakty dotyczące tego fascynującego okresu. Niedawno przeczytałem książkę Christiana Jacq „Echnaton i Nefertiti” i nurtuje mnie pytanie kim tak naprawdę był Semenchkare. Autor odrzuca teorię Nefertiti=Semenchkare, ale jak jest naprawdę?
Jakieś pół roku temu obejrzałem z wielkim zaciekawieniem na National Geographic film dotyczący badań nad mumiami z okresu amarneńskiego. Otóż stwierdzono, że mumia, a raczej szkielet, z KV 55 może rzeczywiście być ciałem Echnatona. Nawet wiek mniej więcej się zgadzał. Jednak naukowcy nie odrzucili teorii, że ciało należy do Semenchkare. Autor wspomnianej przeze mnie książki opowiada się właśnie za tą teorią, bowiem inne badania wykazały, że ten człowiek był zbyt młody na Echnatona. Zdziwiła mnie informacja, że podobno ciało z KV 55 miało jedną rękę spoczywającą na piersi, tak jak kobiety krwi królewskiej. Badania wykazały, że ciało należy do mężczyzny. Autor utrzymuje, że Semenchkare po śmierci Nefertiti mógł pełnić funkcję mistycznej małżonki Echnatona. Jakoś mnie to nie przekonuje. Czy Echnaton mógł swojego syna przeznaczyć do takiej funkcji? I czy to w ogóle był jego syn?
Kolejne moje pytanie dotyczy listów, które wysłała egipska królowa do króla Hetytów z prośbą o przysłanie syna. Do tej pory myślałem, że zrobiła to zrozpaczona Anchesenamon, która po śmierci Tutanchamona nie bardzo wiedziała co robić. W audycji, której można posłuchać na stronie ArcheologiaEgiptu.pl, polski egiptolog Andrzej Niwiński twierdzi, że tę teorię obecnie odrzucono. Podobno listy wysłała wdowa po Echnatonie, a więc Nefertiti. Czy to znaczy, że Nefertiti przeżyła męża?
No i kim była matka Tutanchamona? Czy była nią Kija, czy może Taduhepa? Niektórzy twierdzą, że to ta sama osoba. Czy rzeczywiście w grobowcu Tutanchamona odnaleziono przedmioty, które ofiarowała swojemu synowi matka Tutanchamona? Andrzej Niwiński stwierdził, że te przedmioty mogą należeć do Taduhepy, a więc pochodzą z Mitanni.
No i ostatnie pytanie. Badania mumii „Młodszej Damy” z grobowca Amenhotepa II dowiodły, że to na pewno nie Nefertiti. Ponadto wykazano, że mumia ma anomalie charakterystyczne dla Tutanchamona, więc stwierdzono, że może ona należeć do matki Tutanchamona – Kii. W dodatku okazało się, że te straszliwe uszkodzenia twarzy powstały za życia, a więc ta kobieta została zamordowana. Co na ten temat sądzicie?

Wiem, że ten mój wywód jest trochę długi, ale naprawdę nie mogłem napisać krócej...

Kasia

Smenchkare na pierwsze miał Anchcheperure i był zdecydowanie facetem, ale kim była Anchetcheperure, bo to kobieca wersja imienia Smenchkare?

Sahure

Szczerze mówiąc tych wszystkich teorii jest tak wiele, że już trochę się gubię. Zarówno Joyce Tyldesley jak i Christian Jacq w swoich książkach nie wspominają o królowej Anchetcheperure. Piszą jedynie o regencie Anchcheperure Neferneferuaton, który utożsamiany jest najczęściej z Semenchkare, który objął samodzielną władzę po śmierci Echnatona. Jeszcze inni widzą w nim Nefertiti, która mogła oficjalnie otrzymać status współregentki. Reczywiście Tyldesley pisze, że imię "Anchcheperure" pisano czasem w formie żeńskiej. Przeszukując trochę internet znalazłem informacje, że między panowaniem Echnatona a Semenchkare przez 2 lata mogła władać ta wspomniana królowa Anchetcheperure. Mogła też rządzić po Semenchkare. Jest też teoria, że sprawowała władzę w imieniu małoletniego Tutanchamona. O tej królowej wspomina także Manethon. Mogła to być Meritaton lub według innych archeologów, Nefertiti lub Kija.
No więc o co chodzi z tą królową Anchetcheperure? Mam wrażenie, że mam jakieś braki w mojej wiedzy.

Anchesenamon

ja dotychczas znam dwie teorie:
1:Semenkchare to Nefertiti pod tym imieniem sprwawująca władzę po śmierci Echnatona,
2:jest to męzczyzna ,może z rodziny tutanchamona, albo echnatona,w tym wypadku również sprawujcy władzę Faraona.
Tak czy inaczej... Po krótkim okresie sprawowania władzy Semenkhare znika, być moze go zamordowano(może nakazał to Eje lub Horemheb?)

Kasia

Sahure, amarneńską część historii Egiptu masz "w paluszku" jak to się mówi. Dokładnie jest tak jak napisałeś, przynajmniej wg tych popularnonaukowych pozycji, które ja czytałam. Trochę się rozpisali na ten temat w "70 zagadek.." B. Manley'a. Sądzą, ze to Meritaton była tą tajemniczą Anchetcheperure, krótko sprawując władzę po zmarłym Neferneferuatonie.
Nie ma natomiast żadnego poświadczenia co do dalszych losów Nefertiti. Przyjęli tezę, ze królowa zmarła wkrótce po Meketaton i została pochowana w Achetaton. Ponoć została zabrana do KV55 10 lat później(?).
Mumia znaleziona w grobowcu Amenhotepa II - nie potwierdzono, że to Nefertiti, ale są spekulacje, że gdzieś w Dolinie czeka na odkrycie...

Sokaris

Swego czasu głośna była teoria dr Joann. Fletcher, że zniszczona mumia w grobowcu KV 35 to Netretiti.

sokaris

Kasia

Tak, razem z dr Salimą badały te mumie ( trzy bodajże ). Doszły do jednego pewnego wniosku, że mumia kobiety z roztrzaskaną twarzą to mumia królewska. Włosy, a bardziej szczegółowo fryzura z nich ułożona, oraz dwie dziurki w jednym uchu, niestety nie wystarczyły aby potwierdzić tożsamość. Niemniej fajnie się to oglądało Smile

Sokaris

Owszem. Dla ścisłości dodam, że dr Flecher parę lat wcześniej ogłosiła strzaskaną na twarzy mumię, mumią królowej Nefretiti. Później wspólnie z dr Ikram badały wszystkie trzy mumie, wraz z wnętrzem grobowca.

sokaris

Sahure

Z tego co wiem to Zahi Hawass, poszukując mumii Hatszepsut, przebadał także członków jej rodziny m. in. Totmesa I. Okazało się, że jest to ciało kogoś o wiele młodszego i w dodatku zabitego strzałą z łuku. Hawass postanowił więc przeprowadzić badania wszystkich kólewskich mumii. Zbadał również kobiece ciała z bocznej komory grobowca Amenhotepa II. Potwierdzono, że Starsza Dama to prawdopodobnie królowa Teje. W grobowcu Tutanchamona znaleziono pukiel jej włosów. Naukowcy już dawniej porównali ten pukiel do włosów mumii i wszystko stało się jasne. Starsza Dama to królowa Teje. Ostatnie badania wykazały, że wiek tej kobiety zgadza się z przypuszczalnym wiekiem Teje w chwili śmierci. Mumia początkowo spoczęła prawdopodobnie w KV 55, gdzie odnaleziono jej pozłacaną kapliczkę. Ciało królowej zostało wyniesione z grobowca, a następnie umieszczone prawdopodobnie w grobowcu Amenhotepa III, gdzie znaleziono przedmioty z jej imieniem. Ostatecznie mumia trafiła do skrytki w KV 35.
Drugą mumią poddaną badaniom była tajemnicza Młodsza Dama. Jednym z dowodów na to, że jest to ciało Nefertiti, miało być odłamane zgięte ramię, które miało rzekomo świadczyć o tym, że mumia należy do królowej. Okazało się jednak, że zgięte ramię nie pasuje do mumii. Pasuje za to inne - wyprostowane ramię, więc kandydatura Nefertiti została odrzucona. Badania tomograficzne wykazały, że głowa mumii była niesymetryczna i miała dziwne anomalie. Okazało się, że podobne zniekształcenia miał Tutanchamon. Naukowcy doszli do wniosku, że mamy do czynienia najprawdopodobniej z matką Tutanchamona, a więc Kiją. Omawiana mumia ma na twarzy ogromne uszkodzenia. Dawniej uważano, że wyrządzili je rabusie grobów, ale i ta teoria została zmodyfikowana. Dziura ta powstała za życia, najprawdopodobniej wskutek uderzenia. Mamy więc morderstwo. Jednak według najbardziej popularnej teorii Kija zmarła w połogu. Jako dowód na to podaje się często malowidło z grobowca Echnatona, przedstawiające kobietę na marach oraz piastunkę z dzieckiem. Ciekawe jak było naprawdę....
Ekipa Hawassa zbadała też ciało z KV 55 o czym już pisałem. Naukowcy doszli do wniosku, że zmarły mógł mieć około 30 lat w chwili śmierci. Jednak mumia była już wcześniej wielokrotnie badana (co prawda bez tomografu) i większość analiz wykazała, że człowiek ten był bardzo młody, miał około 20 lat. Ciekawe, gdzie leży prawda. Jeśli rzeczywiście człowiek ten miał 30 lat to możemy mieć doczynienia z Echnatonem, ale jeśli miał 20 to pewnie jest to efemeryczny Semenchkare. Wciąż nie mogę pojąć dlaczego ten mężczyzna miał jedna rękę położoną na piersi!

Wszystko to było omawiane w filmie na National Geographic. Może ktoś jeszcze to oglądał? Ciekawe, czy rzeczywiście Hawass przebadał tomografem wszystkie mumie ze skrytki w Deir el-Bahari. Bardzo interesowałyby mnie wyniki takich badań.

Kasia

Niestety nie oglądałam tego. Jedyny program NG, który obejrzałam, w którym używano tomografu i występował pan Zahi Hawass, dotyczył analizy komputerowej króla Tuta i obalenie hipotezy morderstwa.
Wyniki takich badań niestety nie pomogą w identyfikacji mumii, podejrzewam, że tylko badanie DNA (jeśli jest materiał porównawczy).
W skrytce w Deir el-Bahari była jedna tajemnicza mumia... W XXI wieku nie powinno, oczywiście z naukowego punktu widzenia, nastręczać trudności zidentyfikowanie tego pana, ale widać są inne "przeciw". Być może tomograf wykryłby chociaż prawdziwą przyczynę śmierci, bo są w tym przypadku ze trzy hipotezy...

Sahure

O którą mumię ci chodzi? Niezidentyfikowany mężczyzna "C" czy "E" ? Ten pierwszy mógł należeć do Senenmuta, a drugi do Pentawere - syna Ramzesa III. Zagadkę mogłyby rozwikłać tylko badania tomograficzne i porównanie DNA, jeśli udałoby się je uzyskać, co nie zawsze się zdarza, np. z mumii Totmesa I nie udało się uzyskać DNA. Na szczęście badania tomograficzne pomogły naukowcom i okazało się, że to prawdopodobnie mumia kogoś innego, o wiele młodszego. Niepewna jest także identyfikacja mumii Amenhotepa III, gdyż ma zupełnie inną czaszkę niż mumie Tutanchamona i Semenchkare, a zatem nie jest z nimi spokrewniona. Jeśli mumia z KV 55 należy do Echnatona to można jednoznacznie stwierdzić, że mumia uważana za ciało Amenhotepa III na pewno nie należy do niego.
I jeszcze jedno. Odnalezione zostały ciała rodziców królowej Teje, a więc porównanie DNA mumii Starszej Damy z DNA jej rodziców na pewno dałoby jednoznaczną odpowiedź. Możnaby również porównać DNA Młodszej Damy i Tutanchamona.
W grobowcu Tutanchamona znaleziono także pukiel włosów Anchesenamon. Może kiedyś pomoże to w jej identyfikacji tak jak stało się to w przypadku Teje. Co się mogło stać z Anchesenamon, gdzie jest jej mumia?

Kasia

Dolina kryje jeszcze conajmniej kilka niespodzianek...Pan Hawass odkrył dwa wejścia do grobowców, od października zaczyna kopać (wg Luxor News).
Chodziło mi o mumię E, tą bardzo niestarannie zabalsamowaną.. wiesz coś pewnego na ten temat?

Sahure

Coś tam chyba wiem na ten temat, ale nic nie jest pewne. Mężczyzna "E" został pochowany w skrytce w Deir el-Bahari w trumnie należącej pierwotnie do kogoś innego. Nie ma na niej żadnego imienia. Mężczyzna miał skrępowane ręce i nogi, a usta były otwarte jakby zastygły w starszliwym okrzyku. Od razu nasuwa się przypuszczenie, że mężczyzna został pochowany żywcem! Wydaje się jednak, że kończyny skrępowano tylko po to, aby utrzymać je w odpowiedniej pozycji, a ten rzekomy krzyczący wyraz twarzy nie jest niczym wyjątkowym. Na świecie można znaleźć wiele ciał o podobnym wyrazie twarzy. Również w Egipcie są takie mumie.
Tajemnicze ciało było już kilka razy badane, ale bez użycia tomografu. Na stopach odnaleziono ślady henny, a w uszach kolczyki (lub tylko przekłóte uszy, nie pamiętam dokładnie). Świadczy to o wysokiej pozycji zmarłego, prawdopodobnie królewskiej. Możemy więc mieć do czynienia z księciem, bo na króla to on raczej nie wygląda. Mężczyna nie został należycie zmumifikowany. Do ust wlano mu żywicę, a ciało owinięto w pasie owczą skórą. Mimo to zachowało się w bardzo dobrym stanie. Włosy mumii były jasne, co bardzo zdziwiło badaczy. Z tego powodu powstała teoria, że mężczyzna był cudzoziemcem. Niektórzy twierdzą, że ciało należy do zamordowanego księcia Zannanzy. Obecnie jednak badacze skłaniają się do teorii, że zmarły był Egipcjaninem. Najpopularniejsza teoria mówi, że ciało należy do księcia Pentawere (Pentauret) - syna Ramzesa III i królowej Ti. Na pewno wszyscy dobrze pamiętacie spisek "haremowy". To właśnie tego księcia chciała osadzić na tronie główna przywódczyni spisku. Jednak spisek wyszedł na jaw, a książe musiał popełnić na samobójstwo, najpewniej przez wypicie trucizny. To wyjaśniałoby dlaczego ciało mężczyznę "E" potraktowano w tak niedbały sposób. Możliwe, że najpierw pochowano go w jakiejś bocznej komorze któregoś z grobowców w Dolinie Królów, po prostu ci ludzie sami nie wiedzieli co z nim zrobić.... Kilkaset lat później kapłani, którzy nie wiedzieli do kogo należy ta mumia, zabrali ją razem z mumiami faraonów do skrytki.

Kasia

No właśnie ! Czasami mam wrażenie, że celowo nie wyjaśnia się takich zagadek (bo możliwości są) i pozwala, by tajemnica wraz z upływem czasu nabierała coraz większych rozmiarów.. Wink

Wracając do tematu - pierścień Newberry'ego - uważasz, że Anchesenamon poślubiła Ai ?

Sahure

No wiesz, na tym pierścieniu rzeczywiście znajdują sie imiona Anchesenamon i Eje. Umieszczenie tych imion obok siebie na pierścieniu świadczy o tym, że taki ślub musiał mieć miejsce, choć był to zapewne tylko formalny zabieg, który miał dać Eje prawo do tronu.
W jego królewskim grobowcu nie znajdujemy jednak wizerunku, ani imienia Anchesenamon. Jest tam tylko uwzględniona pierwsza żona Eje - Ti. Co się stało z Anchesenamon? Musiała umrzeć. Pewnie przyczynił się do tego Eje. A może Anchesenamon nie została umieszczona w grobowcu dlatego, że była tylko drugą żoną Eje. A może po prostu faraon nie chciał się przyznać, że uzyskał prawo do tronu tylko dzięki zmuszeniu młodej wdowy (prawdopodobnie własnej wnuczki) do ślubu. Co zatem robiłaby Anchesenamon?
Jeśli Eje po ślubie z Anchesenamon nakazał ją zamordować to pozostaje pytanie, czy to ona wysłała list do króla Hetytów i czy to Eje był tym sługą, którego Anchesenamon nie chciała poślubić?